شهرستان ادب: آخرین کلاس دوره‌ی سوم آفتابگردان‌ها، توسط زهیر توکلی شاعر و پژوهشگر ادبیات معاصر برگزار شد. در این کلاس، که نود دقیقه به طول انجامید، زهیر توکلی در مورد جریان‌شناسی شعر انقلاب» صحبت‌های خود را آغاز نمود:
زمینه‌های تحول در شعر فارسی، پیش از انقلاب فراهم شده‌بود
شعر انقلاب به معنای مضامین ی که حاوی اعتراض به حکومت سابق بود، سابقه‌ی بسیار زیادی دارد و گروه‌های مختلفی این نوع از شعر را می‌گفتند؛ این نوع از شعر، شعر انقلاب است. قبل از انقلاب، دو سه چهره‌ی شاخص بودند که شعر با رویکرد اصلاحی- انقلابی می‌گفتند که آقای گرمارودی و آقای نعمت میرزازاده، طاهره صفارزاده، جواد محدثی، مرحوم محمدجواد بهجتی و حسن حاج علی‌محمدی از آن دسته هستند؛ این گروه شعرهای مذهبی با رنگ و بوی ی- اجتماعی می‌گفتند. شاخص‌ترین چهره‌ها در این میان، علی گرمارودی و طاهره صفارزاده بودند. بعد از انقلاب، چند اتفاق خیلی مهم در حوزه‌ی ادبیات انقلاب رخ داد. یکی از این اتفاقات این بود که بازگشتی به شعر کلاسیک صورت گرفت. البته زمینه‌های این بازگشت قبل از انقلاب شروع شده‌بود. مثلا غزل نو قبل از انقلاب توسط منوچهر نیستانی، محمدعلی بهمنی، حسین منزوی و دیگران آغاز شده‌بود. در حوزه‌ی رباعی هم، حرکت سرودن رباعی با زبان معاصر، پیش از انقلاب آغاز شده‌بود. شاعرانی مثل منصور اوجی، دکتر اسماعیل خویی و سیاوش کسرایی کسانی بودند که در این حوزه گام برداشتند. این جریانات محدود به این دو قالب نبود، بلکه در سایر قالب‌ها مانند قصیده نیز دیده میشود. همین نهضت‌ها، در کار شاعران بعد از انقلاب تاثیر بسیاری داشتند. وقتی نیما کار خود را شروع کرد، چون جریان رسانه‌ها و مطبوعات بیشتر در دست چپ‌ها بود، این‌ها خیلی طرفدار نیما بودند و این‌ها خیلی شعر نو را تبلیغ می‌کردند. به موازات این‌ها کسانی بودند که هم‌چنان شعر کلاسیک می‌گفتند. جریان حد وسطی هم بود، مثل نادر نادرپور، فریدون توللی و پرویز ناتل خانلری، که می‌گفتند به نوگرایی ادبی نیاز داریم ولی با شعر نو هم موافقت چندانی نداشتند. شعر نو از وقتی نیما شروع کرد، در دو دهه‌ی بعد از آن، نمونه‌های خوب آن خلق شد. در نتیجه جریان میانه، در کنار جریان نیمایی حرکت کرد و از دهه‌ی چهل به بعد شاعرانی وارد فضای شعر شدند که شعر کلاسیک می‌گفتند ولی از دستاوردها و امکانات شعر نیمایی استفاده می‌کنند. تمام کسانی که در این دوره چهره‌های این نسل را تشکیل می‌دهند، هم شعر نیمایی می‌گویند و هم غزل. نوآوری در قالب کلاسیک در حدود قراردادهای همان قالب است، اما در شعر آزاد، شاعر باید تصویر خیلی نویی بیافریند و یا در زبان شعر خیلی باید تصرف کند.
ادامه مطلب
درباره این سایت